دستیابی به یک جهان یکپارچه‌ی هوشمند با بلاک‌چینِ اشیا

اینترنت اشیا (IoT)

اینترنت اشیا یا Internet of Things یا IoT به مجموعه‌ای از ابزارها و تجهیزاتی گفته می‌شود که می‌توان آن‌ها را توسط شبکه فعال، غیرفعال و مدیریت کرد. البته در این تعریف باید از ابزارهایی مانند رایانه‌های شخصی، لپ‌تاپ‌ها، سرورها و ... صرف نظر کرد. اینترنت اشیا شامل لوازم هوشمند خانگی مانند یخچال، ترموستات، سامانه‌ی امنیت منزل و چیزهایی مشابه به این می‌شود. هم‌چنین، این فناوری  لوازم جانبی رایانه مانند دوربین، چاپ‌گر و ... را نیز شامل می‌شود. در کنار این موارد، اینترنت اشیا روی فناوری‌های پوشیدنی مانند ساعت‌های هوشمند، لوازم سخن‌گوی هوشمندو ... نیز توسعه داده می‌شود.
هدف اینترنت اشیا دستیابی به ابزارها و لوازمی است که خودشان بتوانند از خودشان گزارش لحظه‌ای تهیه کنند، خودشان کارایی و عملکرد خود را بهبود دهند، خودشان اطلاعات مهم را در اختیار ما قرار دهند تا بتوانیم این ابزارها را مدیریت کنیم. توسعه‌ی اینترنت اشیا تحول بزرگی را در حوزه‌های خدماتی و سایر حوزه‌ها رقم خواهد زد. برای مثال، اینترنت اشیا می‌تواند به کنترل ترافیک شهری کمک شایانی کند. با استفاده از این فناوری می‌توان به رانندگان در حال گذر از یک خیابان اطلاع داد که در چند کلیومتر جلوتر، یک سانحه‌ی رانندگی رخ داده است و احتمال بروز ترافیکِ سنگین وجود دارد. این اطلاعات توسط سنسورهایی که در خیابان‌های شهری تعبیه شده‌اند، تهیه و ارسال می‌شوند. 

چالش‌های‌ موجود در مسیر توسعه‌ی اینترنت اشیا

یکی از مهم‌ترین چالش‌های موجود در راه توسعه‌ی این فناوری، فقدان یک استاندارد جهانیِ ارتباطی بین پلت‌فرم‌های متفاوت اینترنت اشیا است. این چالش از آنجا ناشی می‌شود که سرویس دهندگانی که در این حوزه با هم رقابت می‌کنند، سرویس خود را روی پلت‌فرم‌های اختصاصی خود ارائه می‌دهند. این فقدان، یکی از بزرگترین محدودیت‌ها را برای توسعه‌ی شهرهای هوشمند پدید آورده است. این امر موجب شده است، اپلیکیشن‎هایی که برای هوشمندسازی شهرها ساخته و ارائه می‌شوند، صرفا با استانداردهای اقلیم خود مطابقت داشته باشند. در ادامه شماری از نقاط ضعف اینترنت اشیا را مرور می‌کنیم:

امنیت ابزار

تأمین امنیت ابزارهای اینترنت اشیا، مانند چراغ‌های هوشمند خیابان یا لوازم هوشمند خانگی، به علت هزینه‌های زیاد توسعه‌ی آن‌ها، کار دشواری است. حتی این امکان وجود دارد که این ابزار هک شده و توسط بدافزارها آلوده یا کنترل شوند.
حفظ حریم خصوصی اشخاص: مدل فعلی اینترنت اشیا به این شکل است که به طور متمرکز کنترل و مدیریت می‌شود. در این مدل داده‌هایی که از کاربران به دست می‌آید به طور متمرکز نگه‌داری و ذخیره می‌شود. در این صورت، آن مرکز داده، مانند تمامی مراکز داده، همواره در معرض خطرات سایبری قرار داد.

ناکارآمدی معماری سرور

تعداد ابزارهای اینترنت اشیا به سرعت در حال رشد است. این افزایشِ مقیاس، حجم کاریِ زیادی را به سامانه‌های کنترل مرکزیِ این فناوری تحمیل می‌کند و در حال حاضر سرورهای موجود در مراکز داده، به علت معماری به کار رفته (یعنی معماری متمرکز)، در این مقیاس قادر به پاسخگویی نخواهند بود.

گسستِ ارتباطی

امروزه، شاهد آن هستیم که شرکت‌های جهانی، پلت‌فرم‌های پرشماری را مبتنی بر اینترنت اشیا توسعه داده‌اند که فاقد استاندارد مشترک هستند. این فقدان موجب می‌شود که نتوان هیچ ارتباطی بین این پلت‌فرم‌ها برقرار کرد.

بلاک‌چینِ اشیا (BoT)، راهکاری در حال توسعه

بلاک‌چینِ اشیا یا Blockchain of Things یا BoT به ترکیبی از فناوری اینترنت اشیا و بلاک‌چین گفته می‌شود که بتواند برای چالش‌های مذکور راهکار ارائه دهد. در واقع، بلاک‌چینِ اشیا نسخه‌ای تکامل یافته از اینترنت اشیا است. 
فناوری بلاک‌چین در ابتدای پیدایش خود، به عنوان فناوری تحول‌ساز در حوزه‌ی پولی و بانکی شناخته شد. این فناوری با ارائه‌ی ابزاری به نام رمزارز موجب تسهیلاتی برای عموم مردم جهان، در حوزه‌ی تبادلات مالی، شد. اما با گذر زمان و روی کار آمدن پلت‌فرم‌های مختلف و متفاوت بلاک‌چین، هر کدام پتانسیل‌ها و قابلیت‌های متفاوتی را از این فناوری به جهانیان معرفی کردند. با پیدا شدن ظرفیت‌های مختلف بلاک‌چین، کاربرد آن در سایر حوزه‌ها و فناوری‌ها نیز کم‌کم نمایان شد. بلاک‌چین توانست برای بسیاری از چالش‌هایی که سال‌ها بدون پاسخ مانده بودند و به یک دغدغه‌ی عمومی تبدیل شده بودند، راهکار ارائه دهد. بلاک‌چین موجب بروز تحولاتی در کلیت اقتصادی شده و همگان را واداشته است تا برای جهان یک آینده‌ی غیرمتمرکز تصور کنند.
این فناوری برای رفع چالش‌های موجود در حوزه‌ی اینترنت اشیا نیز راهکارهایی ارائه می‌دهد. چیزی که به محققان انگیزه داده است تا پلت‌فرم‌های اینترنت اشیا را با پلت‌فرم‌های بلاک‌چین ادغام کنند. این امر موجب ایجاد اصطلاح و مفهوم نوینی به نام بلاک‌چینِ اشیا گشت.
در ادامه نشان می‌دهیم بلاک‌چین اشیا چگونه می‌تواند چالش‌های مذکور را برطرف سازد.

راهکارهای بلاک‌چینِ اشیا

مدیریتِ آنیِ زنجیره‌ی تأمین: بلاک‌چین اشیا قادر است با استفاده از پروتکل‌های اجماع و قراردادهای هوشمند، امکان مدیریتِ لحظه‌ای زنجیره‌ی تأمین را فراهم آوَرَد. بلاک‌چین اشیا می‌تواند کل مراحل تولید، پردازش، انتقال و فروشِ مواد خام را پایش، رهگیری و ثبت کند، به گونه‌ای که غیرقابل تغییر باشد.
شبکه‌ی ارزش: بلاک‌چین اشیا قادر است بین ارزش اشیای فیزیکی و جهان دیجیتال (یعنی بلاک‌چین) ارتباط برقرار کند تا ارزش هر شی مشخص بوده و بتوان آن را طبق ارزشش مبادله کرد. هم‌چنین، این فناوری می‌تواند از اطلاعات کاربران و داده‌های کاربردی در اینترنت اشیا، دارایی‌های مجازی، شفاف و ارزشمند ایجاد کرده و یک پلت‌فرم همرسانی و تبادل مطمئن فراهم آورد. کاربران می‌توانند داده‌های خود را مدیریت کرده و از داده‌هایشان، در عین حفظ محرمانگی، سود به دست آورند.
اقتصاد به اشتراک گذاشتن خدمات:  بلاک‌چین اشیا می‌تواند ایده‌ها و الگوهای اشخاص را به زبان قرارداد هوشمند برگرداند و آن ایده‌ها و الگوها بین طرف‌های یک قرارداد به طور مطمئن قابل اجرا باشند. حذف سامانه‌های متمرکز توسط بلاک‌چین، موجب تسهیل در استفاده از سرویس‌های به اشتراک گذاری می‌شود و مدیریت اشتراک گذاری را دقیق‌تر می‌کند. برای مثال، فرض کنید شخصی بخواهد خودروی خود را برای اجاره‌ی روزانه، به اشتراک بگذارد. در این صورت، نحوه‌ی اجاره، مدت آن، دستمزد آن، اجاره کننده و اجاره دهنده‌ی آن به طور شفاف در بلاک‌چین مشخص می‌شوند.

بلاک‌چین اشیا در عمل

کاربرد استفاده از بلاک‌چین در اینترنت اشیا چنان پر اهمیت است که سال‌هاست پژوهشگران دانشگاهی در حال تحقیق و توسعه در این حوزه هستند. امروزه، شاهد آن هستیم که مقالات پرشمار علمی با این موضوع توسط مجلات علمی دنیا منتشر می‌شوند. علاوه بر آن، شاهد پیدایش راهکارهای عملیاتی و پلت‌فرم‌هایی هستیم که قصد دارند تا با توسعه‌ی بلاک‌چین اشیا، ما را به رویای دستیابی به شهرهای هوشمند برسانند. در چند هفته‌ی اخیر، یکی از بزرگترین خبرهای حوزه‌ی فناوری بلاک‌چین به همین موضوع اختصاص داشت. خبری مبنی بر برگزاری یک مسابقه‌ی جهانی برای توسعه‌ی بهترین راهکار بلاک‌چین اشیا. این مسابقه توسط شرکت آمریکایی SKEY NETWORK و با نام SKEY NETWORK CHALLENGE برگزار شد. این شرکت جدیت خود را در دستیابی به یک راهکار مطمئن، آنجا نشان داد که ارزش جوایزی که برای تیم‌های برنده در نظر گرفته بود به یک میلیون دلار می‌رسد.
چنین رویدادهایی و توسعه‌های مشابه در حوزه‌ی بلاک‌چین اشیا نوید تحولی بزرگ را در توسعه‌ی اینترنت اشیا می‌دهد.

جمع‌بندی

با اینکه هم‌چنان در دستیابی به یک راهکار و پلت‌فرم کاملِ بلاک‌چین اشیا، ناکام بوده‌ایم ولی نمی‌توان از تلاش‌های خود دست برداشت و اظهار ناامیدی کرد. زیرا، فناوری بلاک‌چین برای محققان اینترنت اشیا چنان جذابیت دارد که روحیه‌ی خستگی ناپذیری را در خود تقویت کرده و محکم‌تر از پیش، به سوی جلو گام برمی‌دارند. بلاک‌چین برای رفع مسائل موجود در اینترنت اشیا، راهکارهایی ارزان‌تر و بهتر ارائه می‌دهد و با ارائه‌ی یک پلت‌فرم یکپارچه‌ی جهانی، می‌تواند با کنار هم قرار دادن شهرهای هوشمند، ما را وارد یک جهان هوشمند کند.